Bezpośredni związek czynników genetycznych z wieloma zaburzeniami neurologicznymi nie budzi aktualnie żadnych wątpliwości. Wraz z ogromnym postępem technologii i zrozumieniem procesów zaprogramowanych przez DNA, badania genetyczne stały się dużo bardziej skuteczne i dostępne. By uświadomić sobie skalę tego procesu, wystarczy wziąć za punkt odniesienia rok 2001. Ukończono wtedy trzynastoletni, żmudny projekt sekwencjonowania ludzkiego genomu, który pochłonął około trzech miliardów dolarów. Obecnie możemy dokonać tego samego w zaledwie dwa tygodnie przy koszcie ~jedenastu tysięcy złotych. Ta gigantyczna różnica doskonale unaocznia rozmiar zmian i możliwości, którymi dziś dysponujemy.
Nie dziwi zatem, że badania genetyczne zyskały na znaczeniu w diagnostyce chorób układu nerwowego. Baza danych OMIM, często wykorzystywana przez genetyków klinicznych, wskazuje, że ~40% znanych zespołów genetycznych, bezpośrednio lub pośrednio prowadzi do zaburzeń układu nerwowego. Daje to zatem istotną szansę, że wykorzystując właściwie ukierunkowaną diagnostykę genetyczną, uda się wskazać przyczynę tych dolegliwości.
Zasadnicze i słuszne pytanie brzmi - po co w ogóle poddawać się testom genetycznym?
Oczywiście najważniejszą korzyścią dla chorego jest możliwość uzyskania leczenia. W pewnych przypadkach jest to już obecnie osiągalne. Sztandarowym przykładem jest rdzeniowy zanik mięśni, czyli choroba doprowadzająca do osłabienia i zaniku mięśni na skutek nieprawidłowej funkcji komórek rdzenia kręgowego. Szeroko dostępne przełomowe metody terapii zahamowują postęp choroby.
Wiele chorób neurologicznych nie doczekało się jeszcze opracowania skutecznych form leczenia. Jaki jest zatem sens diagnostyki w tych okolicznościach? Po pierwsze, jeśli nie znamy podłoża dolegliwości, trudno wskazać najlepsze sposoby leczenia objawowego. Po drugie, w przypadku chorób o podłożu genetycznym próby kliniczne nowych form terapii lub dostęp do nowych leków wymagają ustalenia defektu genetycznego. Brak takiego wyniku w pewnych sytuacjach może opóźnić lub całkowicie uniemożliwić choremu dostęp do eksperymentalnych terapii.
Niewątpliwą korzyścią z diagnostyki genetycznej zaburzeń układu nerwowego jest określenie ryzyka wystąpienia choroby wśród bliskich. To informacja często bardzo ważna przy planowaniu potomstwa przez pacjenta. Zdobyta wiedza daje szansę skorzystania z metod diagnostyki prenatalnej lub preimplantacyjnej (przy zapłodnieniu in vitro).
Zarówno świadomość, jak i nieświadomość przyczyny genetycznej choroby może być dużym obciążeniem dla pacjenta. Podczas wizyty u lekarza genetyka w CGM GENESIS uzyskają Państwo wszelkie informacje niezbędne przy podejmowaniu indywidualnej decyzji o rozpoczęciu diagnostyki.
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa (ang. SCA)
Pod tą nazwą kryje się duża grupa zaburzeń genetycznych charakteryzujących się postępującymi zaburzeniami chodu oraz często słabą koordynacją ruchów rąk i gałek ocznych. U części chorych zmianie ulega również sposób mówienia. Początek objawów może wystąpić w każdym wieku. Opisano kilkadziesiąt typów tej choroby i znanych genów, których uszkodzenie leży u ich podstaw. Z uwagi na tak dużą liczbę typów SCA, objawy, przebieg i sposób dziedziczenia będą zależne od ustalonej przyczyny genetycznej. Kliniczne odróżnienie SCA od innych chorób bywa niezwykle trudne, a w początkowym stadium często niemożliwe. Badania genetyczne służą tu za nieocenione narzędzie diagnostyki różnicowej.
Wychodząc naprzeciw potrzebom efektywnej, a jednocześnie przystępnej cenowo diagnostyki genetycznej, CGM GENESIS przygotowało specjalnie dopasowane pod kątem naszej populacji badanie panelowe. Pozwala ono na identyfikację mutacji dynamicznych w genach dla sześciu najczęstszych postaci ataksji rdzeniowo-móżdżkowej (typ 1, 2, 3, 6, 7, 8).
Choroba Huntingtona (ang. HD)
HD jest chorobą neurodegeneracyjną, spowodowaną zaburzeniem funkcjonowania jąder podstawy mózgu. Cechuje ją występowanie nasilających się w czasie mimowolnych ruchów ciała określanych pląsawicą, które zwykle ujawniają się około 30-50 roku życia. Do innych objawów choroby należą poważne zaburzenia nastroju i zachowania oraz szybko postępujące otępienie. Niestety z powodu depresji i lęku, w rodzinach obciążonych HD obserwuje się częściej występowanie prób samobójczych w młodym wieku.
W ofercie CGM GENESIS znajdą Państwo najwyższej jakości, wiarygodne badanie genetyczne oceniające ryzyko zachorowania na chorobę Huntingtona. Badanie polega na amplifikacji fragmentu genu HTT zawierającego powtórzenia trójnukleotydowe (CAG) i określeniu ich zakresu.
Dziedziczna postać choroby Alzheimera (ang. FAD)
Istnieje niewielka (1% zachorowań) grupa pacjentów z chorobą Alzheimera z mutacją w pojedynczym genie. Zachorowanie ma wtedy miejsce przed 65 rokiem życia. FAD odpowiada za około 10-15% zachorowań u młodszych pacjentów. Ryzyko choroby u rodzeństwa i potomstwa jest wówczas wysokie, wynosi 50%.
CGM GENESIS przygotowało w swojej ofercie kilka testów diagnostycznych dla pacjentów z chorobą Alzheimera o wczesnym początku. W przypadku chęci wykluczenia najczęstszych przyczyn dziedzicznej postaci choroby Alzheimera istnieje możliwość analizy genów PSEN1 i APP. CGM GENESIS oferuje Państwu również badanie panelowe 19 genów związanych z rozwojem różnych form otępienia. Analiza przeprowadzana jest w oparciu o metodę sekwencjonowania nowej generacji, co znacząco redukuje koszt, w stosunku do osobnego badania każdego z genów z panelu.
Powyższe przykłady stanowią zaledwie mały wycinek zastosowań obecnie dostępnych testów genetycznych w chorobach neurologicznych. W sytuacjach wątpliwych, gdy objawy nie nasuwają jasnego skojarzenia z konkretną chorobą neurodegeneracyjną, genetyk kliniczny może zasugerować rozważenie badania WES (ang. whole exome sequencing), czyli oceny całego ludzkiego eksomu. Dzięki stałemu rozwojowi, CGM GENESIS może poszczycić się posiadaniem światowej klasy badania WES również w swojej ofercie. Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej o tym badaniu zachęcam do zapoznania się z dedykowanym [artykułem].
Wykonując pierwszy krok. Diagnoza nie stanowi lekarstwa. Pomaga nam jednak lepiej zrozumieć dolegliwości, wcześnie zapobiegać powikłaniom i wskazać optymalną terapię schorzenia.
Autor:
Dr Adam Hirschfeld - Specjalista w dziedzinie neurologii, lekarz rezydent w trakcie specjalizacji z genetyki klinicznej
