Badania polegają na ustaleniu, czy przyczyną poronienia/obumarcia ciąży była aberracja chromosomowa u zarodka/płodu. Do badania pobiera się fragmenty kosmówki (nie zarodka). Najlepszą metodą badań genetycznych materiału z poronienia jest metoda mikromacierzy CGH (aCGH). Metoda ta pozwala na wykrycie nie tylko wszystkich dużych aberracji chromosomowych, ale także zmian małych, które też są częstą przyczyną utraty ciąży. Inną metodą jest QF PCR, która wykrywa aberracje chromosomowe najczęściej obserwowane u obumarłych samoistnie zarodków. Metodą tą można również zbadać materiał archiwalny – kostki parafinowe, które zostały po badaniu histopatologicznym materiału z wcześniejszych poronień. W czasie zabiegu oczyszczenia jamy macicy po rozpoznaniu obumarłej ciąży lekarz umieszcza część materiału biologicznego w jałowym pojemniku z solą fizjologiczną. Do badania pobiera się tylko kosmówkę. Niekiedy dochodzi do spontanicznego wydalenia jaja płodowego w domu. W takich przypadkach badanie genetyczne może się również udać, należy zebrać wydalony materiał biologiczny do pojemnika i zalać jałową solą fizjologiczną (sól fizjologiczna i pojemnik do badania moczu są dostępne w aptece). Materiał biologiczny powinien dotrzeć (dowiezienie lub przesłanie pocztą kurierską) do CGM GENESIS nie później niż 48 godziny od pobrania. Jeśli przesłanie materiału biologicznego opóźnia się, pojemnik z materiałem biologicznym należy przechowywać w lodówce (nie zamrażać!). Przesyłając materiał z poronienia należy dołączyć wypełniony i podpisany formularz (dołączony do zestawu Genesis-Chorio, do pobrania także ze strony internetowej Genesis). Formularz zawiera pytania, jakie zadaje lekarz genetyk w czasie wizyty w poradni genetycznej. Wynik badania jest przekazywany lekarzowi genetykowi, który analizuje dane z formularza i wydaje kartę informacyjną. Lekarz genetyk zwraca także uwagę na wywiad rodzinny i może zalecić wizytę w poradni genetycznej w celu poszerzenia badań genetycznych. Badanie genetyczne materiału z poronienia jest bardzo ważne. W wielu przypadkach pozwala na szybkie ustalenie przyczyny obumarcia ciąży i wskazuje lekarzowi ginekologowi kierunek dalszych badań diagnostycznych Może wskazać na konieczność poszerzenia diagnostyki genetycznej u partnerów Ułatwia określenie rokowania: występowanie lub niewystępowanie aberracji chromosomowej u poronionego samoistnie zarodka/płodu jest ważnym czynnikiem rokowniczym dotyczącym szansy utrzymania następnej ciąży Pozwala na udzielenie właściwej porady genetycznej: niektóre aberracje chromosomowe u obumarłego zarodka/płodu wskazują na nieco zwiększone ryzyko urodzenia dziecka z aberracją chromosomową, inne są traktowane jako całkowicie przypadkowe i nie niosą takiego zagrożenia. Ma bardzo duże znaczenie psychologiczne: w przypadku stwierdzenia, że przyczyną obumarcia ciąży była aberracja chromosomowa u zarodka/płodu, łatwiej jest zaakceptować fakt utraty ciąży i uspokaja świadomość, że niczego nie zaniedbano i nie można było nic zrobić, aby utrzymać ciążę.
Musimy rozróżnić dwie sprawy: badania genetyczne materiału z poronienia oraz badania genetyczne u obojga partnerów (rodziców obumarłego czy samoistnie poronionego zarodka/ płodu). Żeby wyjaśnić znaczenie jednego i drugiego rodzaju badań muszę powiedzieć o genetycznych przyczynach poronień. Najważniejszą przyczyna poronienia samoistnego/obumarcia wczesnej ciąży jest aberracja chromosomowa u zarodka/płodu. Około 60% poronionych samoistnie zarodków i płodów ma aberrację chromosomową. Większość tych aberracji chromosomowych jest przypadkowa i kariotypy partnerów (rodziców) są zupełnie prawidłowe. Ale aberracje chromosomowe u zarodka/płodu mogą też być skutkiem nosicielstwa zrównoważonych aberracji chromosomowych (najczęściej translokacji lub inwersji) u któregoś z partnerów. Nosiciel aberracji zrównoważonej jest zdrowy i nie zdaje sobie z sprawy z tego, że aberracja ta jest w każdej komórce jego ciała. Para, w której jedno z partnerów jest nosicielem translokacji, ma większe niż inne pary ryzyko poczęcia dziecka z aberracją chromosomową, ponieważ u nosiciela aberracji większy niż zwykle odsetek komórek rozrodczych ma nieprawidłowy materiał genetyczny. Jest standardem, aby po dwóch poronieniach samoistnych wykonać badanie kariotypu u obojga partnerów. Badanie to przeprowadza się na podstawie limfocytów krwi obwodowej (pobiera się 2-3 ml krwi z żyły). U około 5% takich par stwierdza się nosicielstwo zrównoważonej aberracji chromosomowej. Taka para ma najczęściej również podwyższone ryzyko urodzenia dziecka z wadami wrodzonymi i ciężkim opóźnieniem rozwoju. Badanie genetyczne materiału z poronienia można wykonać już po pierwszym poronieniu. Jak wspomniałam wcześniej, ma ono wielkie znaczenie dla ustalenia przyczyny poronienia, także w dużej mierze dla określenia rokowania co do powodzenia następnych ciąż, może wykryć podwyższone ryzyko urodzenia dziecka z aberracja chromosomową, a także – i to uważam za bardzo ważne – ma ogromne znaczenie psychologiczne dla pary, która straciła dziecko.
Materiałem biologicznym do badań genetycznych jest kosmówka, a nie tkanki płodu. Pomimo tego w 99% przypadków jest zgodność między kariotypem kosmówki i kariotypem płodu. Zatem pewność badania jest duża. Inną sprawą jest zakres badania, tak by przy możliwie najmniejszych kosztach wykryć możliwie najwięcej zmian genetycznych. Najlepszą metodą badania jest mikromacierz CGH (aCGH).
Stwierdzenie, ze przyczyna poronienia była aberracja chromosomowa u płodu niekiedy oznacza nieco podwyższone ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowej także w następnej ciąży, dotyczy to zwłaszcza niektórych trisomii. U takich par zalecana jest szczególnie wnikliwa ocena ultrasonograficzna płodu w następnych ciążach, ważne są także nieinwazyjne badania biochemicznych krwi matki (test PAPP-A), a także nieinwazyjne badania prenatalne oparte na badaniu DNA pochodzenia płodowego obecnego w krwi matki (cffDNA; NIPT). Badanie kariotypu poronionego samoistnie zarodka/płodu ułatwia również określenie rokowania co do utrzymania następnej ciąży. Rokowanie to jest lepsze, jeśli przyczyną utraty ciąży była przypadkowa aberracja chromosomowa u płodu (przy prawidłowych kariotypach obojga partnerów/rodziców). Jeśli nie wykryto aberracji chromosomowej u poronionego samoistnie zarodka/płodu, jest nieco większe ryzyko kolejnych poronień, ale ciągle jest duża szansa na utrzymanie się ciąży i urodzenie zdrowego dziecka.
Jeśli został przeprowadzony zabieg usunięcia obumarłej ciąży lub resztek po poronieniu, materiał ten jest zawsze oddawany do badania histopatologicznego. Po przygotowaniu preparatów reszta pozostaje w formie bloczków parafinowych i jest przechowywana w zakładzie czy pracowni, w których badanie histopatologiczne zostało wykonane. Adres pracowni można znaleźć na wyniku – w nagłówku lub na pieczątce. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Patologów, materiał powinien być przechowywany co najmniej przez 10 lat, ale w praktyce wiele Pracowni i Zakładów Histopatologii przechowuje materiał znacznie dłużej. Rodzice mogą zwrócić się o wydanie kostek parafinowych po swoim utraconym dziecku i nie spotkałam się dotąd ze stwarzaniem im trudności. Badanie materiału archiwalnego jest jednak ostatecznością – jest bardziej praco- i czasochłonne oraz trudniejsze technicznie w porównaniu z badaniem świeżej kosmówki, ponadto nie zawsze udaje się uzyskać wynik. Ale przypominam sobie sytuację, kiedy wykazaliśmy, że przyczyną poronienia przed ponad 10 laty był brak jednego chromosomu płci u płodu i to rozpoznanie było ważne dla ustalenia przyczyn poronień nawracających u tej pary. Wykonujemy zatem badanie materiału archiwalnego, ale należy starać się przeprowadzać badania genetyczne na świeżo pobranym materiale biologicznym.
